Psychoterapeutyczne ABC. Myśli – emocje – zachowanie. Jak to wszystko (współ)działa?

Sytuacja-myśli- emocje- objawy fizjologiczne-  zachowanie. Wiele, wiele razy tłumaczyłam i rysowałam ten schemat. Rysowałam i tłumaczyłam go dzieciom, nastolatkom i dorosłym (→ pacjentom lub rodzicom pacjentów). Dlaczego? Od zrozumienia tych zależności przeważnie zaczyna się proces psychoterapeutyczny 🙂 W poniższym artykule wyjaśniam, czym jest psychoterapia poznawczo-behawioralna, o co chodzi w Modelu ABC Alberta Ellisa, dlaczego jego rozumienie jest ważne oraz co z tą wiedzą dalej. 

Zanim przejdę do sedna…

Bardzo ważne jest dla mnie wyjaśnienie jednej kwestii: na co dzień jestem psychoterapeutą pracującym w nucie poznawczo-behawioralnym. W psychoterapii wyróżniamy różne nurty, oparte o odrębne założenia teoretyczne, zatem, jeżeli jesteś w procesie terapeutycznym, a to co tutaj przeczytasz będzie totalnie nowe/ odrębne od tego w jaki sposób rozumiane i omawiane są twoje problemy, to „w porządku”:) – prawdopodobnie pracujesz z terapeutą z innego nurtu.

Psychoterapia poznawczo-behawioralna. O co tu chodzi?

Psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT-Cognitive Behaviour Therapy), w (bardzo!) podstawowym rozumieniu, zakłada, że emocje (za nimi reakcje somatyczne) i nasze zachowanie są w dużej mierze wynikiem myślenia. Co to oznacza w praktyce? Często, jesteśmy przekonani, że nasze emocje, działanie zależy wyłącznie od sytuacji w której się znajdujemy. Otóż tak nie jest. Nasze emocje i działanie zależy głównie od interpretacji wydarzenia.  Sytuacja jest jedynie pewnego rodzaju „pretekstem” do aktywizacji myśli (automatycznych), będących odzwierciedleniem utrwalonych, głębszych przekonanań na temat siebie, świata i przyszłości. Spójrzcie na prosty przykład (rozpisany na kajzerce → to metaforyczne, często stosowane określenie modelu ABC) sytuacji, którą często wykorzystuję, tłumacząc model.

Sytuacja: Spotykam obok swojego domu sąsiada z psem.

Myśl: „Ale fajnie, że ludzie tu mają psy! Będziemy mieli wspólny temat” -> Emocje: radość -> Zachowanie: Zagaduję sąsiada/ Witam się i głaszczę psa.

Myśl: „Dziwnie na mnie patrzy. Chce mnie ugryźć” -> Emocje: lęk -> Zachowanie: cofam się jak najszybciej do domu, by się schować

Myśl: „O nie! Znowu pies! Pewnie po nim nie sprzątają i wszędzie będzie bałagan”-> Emocje: złość-> Zachowanie: Mówię sąsiadowi, iż mam nadzieję, że nie będzie mi brudził na trawniku.

Jedna sytuacja, różne myśli, różne emocje i różne działanie. Stąd w terapii poznawczo-behawioralnej takie znaczenie przypisuje się naszym myślom → automatycznym interpretacjom rzeczywistości, zasadom, przekonaniom o sobie, o świecie i o przyszłości.
Każdy proces terapeutyczny opiera się na diagnozie. Nie mówimy tutaj wyłącznie o nazwaniu zaburzenia: „depresja” ,” fobia społeczna” itp., (choć w także ważne), a przede wszystkim na zrozumieniu pacjenta i jego problemów. Jednym z poziomów tego zrozumienia jest określenie i zrozumienie związku pomiędzy nawzajem wpływającymi na siebie czynnikami: aktem poznawczym (co myślimy?); afektem (jak czujemy?) oraz zachowaniem (co robimy?).

Myśli, emocje, zachowanie  i co dalej?

Dochodzimy do etapu: „Ok, rozumiem wpływ moich myśli na moje funkcjonowanie”. Dostrzegamy zależności myśl-emocja- objawy fizjologiczne – zachowanie. I co dalej? Dalej w zależności od diagnozy i ustalonych celów terapii ustalany jej plan. Oczywiście każdy proces jest inny i nie da się tu opisać jakiegoś schematu, który zawsze jest stosowany. To właśnie jest sedno psychoterapii → po drugiej stronie jest człowiek-jedyny w swoim rodzaju, wyjątkowy, mający jedyny w swoim rodzaju problem, którego zrozumienie pozwala dobrać odpowiednie interwencje psychoterapeutyczne- wykorzystując i dobierając takie interwencje poznawcze (nastawione na myśli) i behawioralne ( nastawione na zachowanie), które (oczywiście w oparciu o naukę i dowody naukowe) prowadzą do szeroko ujętego wyleczenia. Na marginesie: stąd oczywiście nazwa terapia poznawczo-behawioralna- opiera się ona na interwencjach, które wpływają na zmianę naszego myślenia i zachowania 🙂

Są jednak cechy/obszary CBT; które są uniwersalne. Jednym z nich jest znaczenie psychoedukacji w procesie leczenia. Jednym z wyzwań stojących (szczególnie) przed psychoterapeutami dzieci i młodzieży jest przekazanie tej wiedzy w sposób przystępny i dostępny etapowi rozwojowemu pacjenta 🙂

Wiedza jest lecząca. Wiedza z zakresu myśli, emocji, wpływu naszego działania może wpłynąć na poprawę jakości naszego życia i jest to główny przekaz, który chcę Wam tutaj zostawić.
Ja czerpię z niej każdego dnia. Mam ogromną wdzięczność za to, że ją posiadam i wiem, że realnie wpływa na mnie i moje życie. 🙂

Podsumowanie:

Można zapytać: „A puenta?” 🙂  Puenta jest taka, że to wstęp do dalszego dzielenia się wiedzą. Tekst, który w moim odczuciu jest ważny, wyjaśnia, skąd tutaj tyle o myślach, emocjach, zachowaniu w materiałach i pomoże zrozumieć kolejne teksty z obszaru CBT, które chcę tu napisać. 

…najważniejsze: to także pierwszy fragment wiedzy, który warto mieć 🙂

.

.

P.S…. i szykuję, kolejne materiały, które będą wspomagały terapeutów w budowaniu z dziećmi ABC. 

Poniżej znajdziecie do pobrania opracowany przeze mnie graficznie Model ABC Ellisa 🙂